بررسی و سنجش ظرفیت توسعه میان افزادر فضاهای موقوفه شهری. نمونه موردی: شهر یزد

در بسیاری از شهرهای ایران، به ویژه شهر یزد، رشد فیزیکی بسیار سریع تر از رشد جمعیت و نیاز واقعی شهر بوده و شهر دچار گسترش افقی بی رویه شده است. در روند توسعه پراکنده و بی رویه شهر بخش مهمی از اراضی شهری با پتانسیل توسعه، به صورت بلااستفاده رها شده اند و پیامدهای منفی را به دنبال داشته اند. آنچه در این پژوهش به طور ویژه مورد توجه است، مالکیت وقفی بخشی از اراضی بازمانده از توسعه شهری می باشد. اراضی وقفی بخشی از اراضی شهر یزد (7 درصد) را به خود اختصاص می دهند و بسیاری از این اراضی (حدود 50 درصد) در داخل محدوده شهر و در دل بافت های شهری واقع شده اند اما فاقد کاربری مناسب شهری می باشند و یا پویایی و کارایی لازم را ندارند. ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد، بخشی از شهر است که سهم زیادی از اراضی وقفی شهر در این ناحیه واقع شده اند و حدود 28 درصد اراضی این ناحیه وقفی می باشند. این در حالی است، که این اراضی (تقریباً 18 درصد) علیرغم موقعیت مناسب ناحیه در شهر، کاربری شهری مناسبی ندارند. هدف اصلی این پژوهش سنجش ظرفیت توسعه اراضی وقفی ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد است. که در این راستا، از روش"توصیفی- تحلیلی" استفاده می شود. روش توصیفی برای بیان اطلاعات مرتبط با ادبیات موضوع و نیز شناخت محدوده مطالعاتی استفاده می شود. روش تحلیلی نیز، جهت تبیین روابط بین مولفه های مختلف مورد استفاده می باشد. به دلیل نیاز به تهیه لایه های اطلاعاتی gis از شاخص های مکان پایه و رسیدن به نقشه ای نهایی برای تعیین نواحی و پهنه های دارای اولویت توسعه از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) برای وزن دهی به شاخص های پژوهش بهره گرفته می شود. لازم به ذکر است، وزن دهی و تعیین اهمیت معیار و شاخص ها، با استفاده از 30 عدد پرسشنامه تکمیل شده توسط متخصصین و به وسیله برنامه expert choice محاسبه می شوند. نتایج یافته ها نشان می دهد که عوامل موثر در تعیین ظرفیت توسعه اراضی وقفی ناحیه مطالعاتی مدیریتی- نهادی، کالبدی- فضایی، اجتماعی و اقتصادی می باشند. که با توجه به تعیین اهمیت آن ها بر اساس نظرات کارشناسان و محاسبه وزن آن ها به روش ahp، مشخص شد که عوامل مدیریتی- نهادی با ضریب اهمیت 0.664، بیشترین تأثیر و عوامل کالبدی- فضایی با ضریب اهمیت 0.208، تأثیر کم و عوامل اقتصادی و اجتماعی هر یک با عدد 0.064، تأثیر ناچیزی در سنجش ظرفیت توسعه اراضی وقفی ناحیه مورد مطالعه دارند. هم چنین با تهیه نقشه های مربوط به هر یک از معیارها و شاخص های موثر در سنجش ظرفیت توسعه اراضی وقفی، و روی هم اندازی آن ها با اعمال وزن محاسبه شده به روش ahp، نقشه ای تهیه می شود که اراضی وقفی را در چهار دسته بر اساس اولویت و ظرفیت توسعه دسته بندی می کند به طوری که اراضی وقفی با اولویت اول، بیشترین ظرفیت برای توسعه و اراضی وقفی با اولویت چهارم، کمترین ظرفیت و پتانسیل توسعه را دارند.